معرفی سه تار

 سه*تار از سازهای مضرابی موسیقی ایرانی است که آنرا را معمولاً با مضراب نمی*نوازند و با ناخن، زخمه می*زنند.

سه*تار و انواع سازهای شبیه به*آن مانند دوتار و تنبور و چگور در نواحی مرکزی آسیا و خاورمیانه رواج داشته*است. به نظر می*رسد که سه*تار از قرن چهارم رواج داشته*است.

تاریخچه
سه*تار در گذشته سه سیم (تار) داشته و اکنون چهار سیم دارد که سیم سوم و چهارم آن نزدیک به هم قرار دارند و هم*زمان نواخته می*شوند و مجموعهٔ آندو رامعمولاً سیم «بم» مینامند. با گذشت زمان کسانی چون ابونصر فارابی، ابوعلی سینا، صفی الدین ارموی و از متأخران ابوالحسن خان صبا لزوم افزایش یک سیم دیگر به این ساز را درک کرده و سه*تارهای امروزی دارای چهار سیم هستند (این سیم از نظر تاریخی سیم چهارم است ولی سیم سوم خوانده می*شود). سیم سوم سه تار به سیم مشتاق معروف است و به روایتی از ابوالحسن صبا این سیم را نخستین بار درویشی به نام مشتاق عليشاه به این ساز افزوده است.
برخی از جمله عده*ای از عرفا به آن «اوتار» نیز می*گویند.

اجزا
ساز سه*تار دارای دو قسمت کاسه و دسته است. در انتهای دسته پنجه قرار دارد که محل قرارگرفتن گوشی*هاست.

سیم*ها
سه تار دارای چهار سیم به این شرح است:

* سیم یکم یا سیم سفید از فولاد
* سیم دوم یا سیم زرد از برنز
* سیم سوم یا سیم مشتاق یا زنگ که دقیقا هم جنس و هم اندازهٔ سیم یکم است
* سیم چهارم که آن هم زرد رنگ است و از دیگر سیمها قطورتر است.هاکاسه
کاسهٔ سه*تار از نظر ساختاری مانند کاسهٔ عود یا تنبور بوده ولی کوچک*تر از آنها می باشد. درازای کاسه سه*تار از ۲۶ تا۳۰ سانتی متر، پهنای آن به تناسب بین ۱۲ تا ۱۶ سانتی متر و ژرفایش نزدیک ۱۳ سانتی متر است و معمولاً از چوب توت ساخته می*شود.


صفحه
روی کاسهٔ سه*تار با تخته*ای نازک از چوب پوشیده شده است که به آن صفحه گفته می*شود. صفحه دارای سوراخ*هایی برای خروج صدا است و دست راست نوازنده روی آن قرار می*گیرد.


دسته
درازای دسته ۴۰ تا ۴۸ سانتی متر و قسمتی که گوشی*ها در آن تعبیه می*شوند ۱۲ سانتی متر و پهنای دسته ۳ سانتی متر است.


خرک
خرک قطعه*ایست متحرک که روی صفحه و به فاصلهٔ چهار انگشت از انتهای کاسه قرار دارد. عرض خرک سه*تار بین ۵ تا ۶ سانتی*متر و ارتفاع آن کمتر از ۱ سانتی*متر بوده و از جنس چوب ساخته می*شود. سیم*ها پس از عبور از خرک از محل دسته رد شده و توسط شیطانک به گوشی*ها می*رسند.

سیم*گیر
سیم*گیر در بخش پایانی کاسه ساز قرار دارد و از جنس چوب است. سیم*گیر برای نگهداری سیم*ها استفاده می*شود.

شیطانک
شیطانک بین قسمت اصلی دسته و پنچهٔ ساز قرار می*گیرد و جنس آن از استخوان و یا پلاستیک است. کاربرد شیطانک در هدایت و تقسیم*بندی سیم*ها در قسمت بالای دسته می*باشد.

گوشی
سیم از یک طرف به سیم گیر در انتهای کاسه و از طرف دیگر به گوشی*های کوک شونده در انتهای دسته ساز بسته می*شوند. با چرخاندن گوشی*ها می*توان ساز را کوک کرد.

پرده
پردهها نخ*های باریکی از جنس رودهٔ حیوانات و یا ابریشم هستند که در عرض دستهٔ سه*تار به صورت سه*لایی و چهارلایی بسته می*شوند و وظیفهٔ تقسیم*بندی فواصل موسیقایی را برعهده دارند. تعداد پرده*ها ۲۶ عدد است که که یکی از آن*ها قبل از شیطانک بسته می*شود و فاصلهٔ آن با شیطانک در صدای سه*تار موثر است. شایان ذکر است امروزه به مدد دیدگاه متجدد اساتید ساخت ساز نظیر استاد محمدرضا ژاله استفاده از پرده هایی از جنس نایلون کمک با ارزشی به نوازندگان سه تار به حساب می اید. چرا که این جنس پرده اولا حرکت دست نوازنده به روی دسته را اسان تر نموده ثانیا اجرای تکنیک ویبره ( لرزش ) با دست چپ را میسرتر از قبل نموده و ثالثا هیچگونه تغییری بر رنگ صوتی این ساز ندارد.

گزارش تخلف
بعدی